भारतीय में वन्यजीव अभयारण्य और राष्ट्रीय पार्क

Aug 10, 2016, 10:19 IST

भारतीय उप-महाद्वीप न केवल अपनी सांस्कृतिक विविधता के लिए जाना जाता है बल्कि यहाँ पर वनस्पतियों और जीवों की विविध प्रजातियाँ भी पाई जाती हैं| इसलिए भारत में वन्यजीव अभयारण्यों और राष्ट्रीय उद्यानों का निर्माण लुप्तप्राय पक्षियों और जानवरों के संरक्षण के लिए बड़ी संख्या में किया गया है, ताकि इन पक्षियों और जानवरों के विलोपन को रोका जा सके|

भारतीय उप-महाद्वीप न केवल अपनी सांस्कृतिक विविधता के लिए जाना जाता है बल्कि यहाँ पर वनस्पतियों और जीवों की विविध प्रजातियाँ भी पाई जाती हैं| इसलिए भारत में वन्यजीव अभयारण्यों और राष्ट्रीय उद्यानों का निर्माण लुप्तप्राय पक्षियों और जानवरों के संरक्षण के लिए बड़ी संख्या में किया गया है, ताकि इन पक्षियों और जानवरों के विलोपन को रोका जा सके|

वन्यजीव अभयारण्य में मानव गतिविधियों की अनुमति दे दी जाती है जबकि एक राष्ट्रीय पार्क में ये पूरी तरह से  प्रतिबंधित रहती हैं ।  एक अभयारण्य में शिकारअनुमति के बिना निषिद्ध है; हालांकि चराई और मवेशियों की आवाजाही की अनुमति है। जबकि एक राष्ट्रीय उद्यान में शिकार और चराई  पूरी तरह से  निषिद्ध  हैं ।

भारत में वन्यजीव अभयारण्य निम्न स्थानों पर हैं:-

अंडमान व नोकोबार द्वीप समूह ग्रेट निकोबार
आंध्र प्रदेश नागार्जुन सागर श्रीशैलम
एटुरनगरं 
कोल्लेरू 
पुलिकट
अरुणाचल प्रदेश पाखुई-बामेरी 
असम गरमपनी 
बिहार गौतम बुद्ध (गया )
हिमाचल प्रदेश गोविंद सागर
शिकारी देवी ( मंडी )
झारखंड पलामू
हजारीबाग
कर्नाटक भद्रा
दांदेली 
रंगनाथिट्टू 
केरल वेणाड 
नैयर
मध्य प्रदेश बोरी - सतपुड़ा
पंचमढ़ी
राष्ट्रीय चंबल
गोवा भगवान महावीर
महाराष्ट्र कन्हेरी
मेलघाट
मिजोरम डम्पा 
ओडिशा 
सतकसिया 
नंदन कानन ( भुवनेश्वर )
चंदक 
चिल्का झील
पंजाब अबोहर
राजस्थान माउंट आबू
ताल छ्प्पर 
तमिलनाडु
वेदंथंगल
प्वाइंट केलिमियर
मुंडनथुराई 
उत्तर प्रदेश चंद्रप्रभा (वाराणसी)
पश्चिम बंगाल
महानदी
जोल्दापरा 
सजनाखाली 

भारत में राष्ट्रीय उद्यान

अंडमान और निकोबार आईलैंड्स

कैम्पबेल

गलाथिया

महात्मा गांधी मरीन

मध्य बटन द्वीप

माउंट हेरिएट

उत्तर बटन द्वीप

रानी झांसी मरीन

सैडल पीक

दक्षिण बटन द्वीप

आंध्र प्रदेश

कासू ब्रह्मानंद रेड्डी

महावीर हरिण वनस्थल

मृगवनी

श्री वेंकटेश्वरा

अरुणाचल प्रदेश

मॉलिंग

नमदाफा

असम

डिब्रू-सैखोवा

काजीरंगा

मानस

नामेरी

ओरंग

बिहार

वाल्मीकि

छत्तीसगढ़

इंद्रावती

कंगेरघाटी

संजय

गोवा

मोलन

गुजरात

बंस्दा

गिर

समुद्री (कच्छ की खाड़ी)

काला हिरन

हरियाणा

सुल्तानपुर

हिमाचल प्रदेश

ग्रेट हिमालयन

पिन घाटी

जम्मू और कश्मीर

शहर के वन (सलीम अली)

दाचीगाम

हेमिस

किश्तवाड़

झारखंड

बेतला

कर्नाटक

अंशी

बांदीपुर

बंनेर्घट्टा

कुद्रेमुख

नागरहोल

केरल

रावीकुलम

पेरियार

साइलेंट वैली

मध्य प्रदेश

बांधवगढ

जीवाश्म

कान्हा

माधव

पन्ना

पेंच (प्रियदर्शिनी)

संजय

सतपुर

वन विहार

मणिपुर

कैबुल-लामजाओ

महाराष्ट्र

गुगामल

नवेगॉव

पेंच

संजय गांधी (बोरीविली )

तदोबा

मेघालय

बल्फाकरम

नोकरेक रिज

मिजोरम

मुर्लेन

फावंगपुई ब्लू माउंटेन

नागालैंड

इंटन्की

ओडिशा

भीतरकणिका

सिमलीपाल

राजस्थान

रेगिस्तान

केवलादेव घाना

रणथंभौर

सरिस्का

सिक्किम

कंचनजंगा (कंचनजंगा)

तमिलनाडु

गिंडी

मन्नार की खाड़ी समुद्री

इंदिरा गांधी (अन्नामलाई)

मुदुमलाई

मुकुर्थी

उत्तराखंड

कॉर्बेट

गंगोत्री

गोबिंद

नंदा देवी

राजाजी

फूलों की घाटी (फूलों की घाटी)

उत्तर प्रदेश

दुधवा

पश्चिम बंगाल

बुक्सा

गोरुमारा

नेऔर  घाटी

सिंघलीला

सुंदरबन

भारत में महत्वपूर्ण पक्षी अभयारण्य:-

घाना पक्षी अभयारण्य ( केवलादेव )

भरतपुर (राजस्थान)

रंगाथिटटु पक्षी विहार

मैसूर (कर्नाटक) ,

नलपति  पक्षी अभयारण्य

नेल्लोर (आंध्र प्रदेश)

डॉ सलीम अली पक्षी अभयारण्य

चोराओ  (गोवा)

डॉ सलीम अली पक्षी अभयारण्य

तहट्टेक्काड  (केरल)

कुमारकोम पक्षी अभयारण्य

कोट्टायम (केरल)

नल सरोवर पक्षी अभयारण्य

साणंद (गुजरात)

खिजड़िया  पक्षी अभयारण्य

जामनगर (गुजरात)

बंकापुर  मयूर अभयारण्य

कर्नाटक

चिंतामनि कर पक्षी अभयारण्य

नरेंद्रपुर (24 परगना , पश्चिम बंगाल)

कंवर पक्षी अभयारण्य

बेगूसराय (बिहार)

बखीरा  पक्षी अभयारण्य

खलीलाबाद (उत्तर प्रदेश)

चिल्का पक्षी अभयारण्य

ओडिशा

Jagranjosh
Jagranjosh

Education Desk

Your career begins here! At Jagranjosh.com, our vision is to enable the youth to make informed life decisions, and our mission is to create credible and actionable content that answers questions or solves problems for India’s share of Next Billion Users. As India’s leading education and career guidance platform, we connect the dots for students, guiding them through every step of their journey—from excelling in school exams, board exams, and entrance tests to securing competitive jobs and building essential skills for their profession. With our deep expertise in exams and education, along with accurate information, expert insights, and interactive tools, we bridge the gap between education and opportunity, empowering students to confidently achieve their goals.

... Read More

आप जागरण जोश पर भारत, विश्व समाचार, खेल के साथ-साथ प्रतियोगी परीक्षाओं की तैयारी के लिए समसामयिक सामान्य ज्ञान, सूची, जीके हिंदी और क्विज प्राप्त कर सकते है. आप यहां से कर्रेंट अफेयर्स ऐप डाउनलोड करें.

Trending

Latest Education News